Nieuwsoverzicht
Archeologisch onderzoek naar een uitzonderlijke kerk bij Muizen (Mechelen)
08-03-2019: Onderzoek op de site van de voormalige Sint-Lambertuskerk in Muizen
In 2018 voerde het Vlaams Erfgoed Centrum (VEC), samen met het Agentschap Onroerend Erfgoed en de dienst Archeologie van de stad Mechelen, een archeologisch waarderingsonderzoek uit op de site van de voormalige Sint-Lambertuskerk in Muizen (Mechelen). De resultaten van dit onderzoek staan nu online, in afwachting van een voorstel tot bescherming als archeologische site.
De Sint-Lambertuskerk in Muizen werd bijna volledig vernield tijdens de Tweede Wereldoorlog. Alleen de toren bleef op miraculeuze wijze gespaard en werd enkele jaren na het einde van de oorlog beschermd als monument. Voordat ze startten met de wederopbouw van de kerk, voerde de Rijksdienst voor Opgravingen in 1949 een archeologisch onderzoek uit op vraag van de Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen. De resultaten van deze opgraving waren zo uitzonderlijk dat men besliste om de parochiekerk niet meer op de oorspronkelijke locatie te herbouwen, maar enkele tientallen meters verderop. De site van de vernielde kerk en de beschermde toren werd ingericht als grasperk en bleef tot op vandaag onbebouwd.
Het onderzoek in 1949 legde de goed bewaarde restanten bloot van een middeleeuwse centraalbouw, een ronde stenen kerk. Deze zou gebouwd zijn naar het voorbeeld van de beroemde Paltskapel in Aken, gebouwd in 796 én begraafplaats van keizer Karel De Grote. Met de beperkte middelen van toen dateerden de ontdekkers de bouw van de kapel in Muizen rond het einde van de 10e eeuw. Dit maakte de kapel tot een zeldzaam en belangrijk voorbeeld van Karolingische architectuur in Vlaanderen en België. Ondanks deze belangrijke vondst raakte de site daarna langzaam in de vergetelheid.
In 2018 werd, in opdracht van het agentschap, een nieuw archeologisch onderzoek uitgevoerd om een beter zicht te krijgen op de huidige bewaringstoestand van het archeologisch bodemarchief en, indien mogelijk, de opmerkelijke middeleeuwse centraalbouw nauwkeuriger te dateren. Dit onderzoek bestond uit een combinatie van geofysisch onderzoek en het graven van enkele proefputten.
Afbeelding: De opgravingen in 2018 en 1949 naast elkaar (© Agentschap Onroerend erfgoed).
Uit de resultaten van het onderzoek blijkt dat er in de bodem nog goed bewaarde restanten van de middeleeuwse centraalbouw aanwezig zijn. Dankzij een reeks radiokoolstofdateringen konden we bovendien uitsluiten dat de kerk in Muizen thuishoort in de Karolingische periode. De centraalbouw dateert ten vroegste van de tweede helft van de 11de eeuw of van de 12de eeuw, en hoort dus thuis in de romaanse periode. Hopelijk kunnen deze belangrijke nieuwe resultaten ook bijdragen aan nieuwe inzichten in het onderzoek naar de geschiedenis van Muizen en de reconstructie van het geopolitieke landschap waarbinnen deze opmerkelijke centraalbouw tot stand kwam.
Het agentschap Onroerend Erfgoed zal de resultaten van dit onderzoek nu verder uitwerken en een voorstel opmaken om deze uitzonderlijke locatie te beschermen als archeologische site. Het beschermingsdossier zal in de loop van 2019 voorgelegd worden aan de bevoegde minister. De stad Mechelen heeft ondertussen bij het agentschap een premie aangevraagd voor de opmaak van een beheersplan voor de kerk, toren en omgeving en onderzoekt ook hoe de kerksite kan worden ingericht als ‘Archeospot’.
Wil je meer weten over het archeologisch onderzoek in Muizen? Ga dan luisteren naar de lezing over het onderzoek tijdens de 17de BNA contactdagen op 5 april in Mechelen, het jaarlijks congres voor Belgische en Nederlandse archeologen en bouwhistorici.
